بررسی مقایسه ای حقوق زن در اسلام و تمدنهای پیش از اسلام
زنان در طول قرون و اعصار متمادی، رنج‌ها و ستم‌های فراوانی دیده‌اند که حقیقتا بسیار درد آور و سنگین است اما مقام و شخصیت زن از دیدگاه قرآن و اسلام بسیار حائز اهمیت و دارای جایگاه بلند مرتبه ای می باشد .
به گزارش خبرنگار آفتاب دل، زن هر چند در گذشته ی تاریخ بشر از مقام و جایگاه بسته ای برخوردار نبوده است اما آفریدگار هستی او را با عنوان والای انسانیت و در کنار رده ی خلیفه ی الهی و سجود ملائک قرار داده است .
زیبایی و احیای شخصیت واقعی زن و شناخت و تفکیک نقش های جنسیتی زن و مرد، از اولوینت های عصر حاضر یعنی عصر تشابه گرایش و همانند سازی زن و مرد است .
مقاله پیش روهر چند بسیار کوتاه ولی به بحث در خصوص مقام و جایگاه زن در عصر گذشته و حال می پردازد که امید است مورد استفاده قرار گیرد.
از دیرباز در بسیاری از جوامع زنان در موقعیت فروتری نسبت به مردان قرار داشته و از برخی حقوق انسانی خویش محروم بوده اند ، زن موجودی حقیر و درجه دو مسوب می شده و جایگاه ارزشمندی در خانواده و اجتماع نداشته است ، متاسفانه این نگاه امروزه نیز نزد برخی از اقوام حتی برخی از ملل مسلمان نیز به چشم می خورد .از سوی دیگر تفاوت هایی که در حقوق و مسئولیت های زن و مرد در احکام و معارف اسلامی وجود دارد این برداشت را پدید آورده است که گویا اسلام هم نگرشی تحقیرآمیز و درجه دوم به زنان دارد .
مخاطبان اسلام هم آشکارا زن ستیزی و تحقیر زن را به اسلام نسبت می دهند لذا در جهت روشن شدن جایگاه زن در اسلام و اسلامیان جایگاه زن پیش از اسلام را در " ایران، روم، یونان و عربستان را بازگو می نمایم .
به گواهی تاریخ زن بدترین دوران حیات خود را در دوره ی پیش از اسلام گذرانده است تا آنجا که در انسان بودن زن شک و تردید داشتند و او را از بسیاری از حقوق مسلم انسانی محروم ساختند .
زن در جوامع گذشته حتی جوامع متمدنی چون ایران و روم از بسیاری از حقوقمادی و معنوی همچون حاکمیت، حق انتخاب همسر، حق ارث، حق وصیت، نفقه و ... محروم بوده است .
زن در ایران:
در درخشان ترین دوره ی حیات اجتماعی زن در ایران پیش از اسلام یعنی عصر ساسانیان، زن شخصیت حقوقی نداشت دکتر " کریستین سن" در کتاب " ایران در زمان ساسانیان" می نویسد " در ایران عصر زرتشتی، ازدواج با محارم و نزدیکان نه تنها مقدس بوده حتی گناهان کبیره را محو می کرده است در ایران باستان ازدواج نوعی خرید و فروش به شمار می رفت و زن جزء الوالی بود که در معرض خرید و فروش واقع می شد .
شوهر هیچ تعهدی در زمینه ی نفقه همسران متعدد خود نداشت و تنها وظیفه داشت به زن ممتاز" سوگولی" خود عذا دهد .در ایران باستان چنانچه شوهر از تأمین معاش و مایحتاج همسر و فرزندان ناتوان بود حق داشت آنها را بفروشد و با فروش یکی از آنها هزینه زندگی را فراهم سازد .
زن در روم:
بر خلاف آنچه تصور می شد در امپراطوری متمدن روم نیز زن از شخصیت و حقوق انسانی محروم بوده است . قانون روم زنان را به بندگی می گرفت . علمای روم زن را نا پاک و فاقد روح مجردی می دانستند و ارزش او را بیشتر از اسب خویش نمی دانستند و به این دلیل رومی ها عقیده داشتند که زن را نمی توان انسان نامید .
دختران رومی به طور کلی از ارث محروم بودند و ارث تنها به فرزندان مذکر اختصاص داشت البته محرومیت زن تنها در ارث نبود تقریباً از بیستر حقوق انسانی و اجتماعی محروم بوده و در شمار محجورین قرار داشت .
زن در یونان:
در یونان قدیم هم که بیشتر مواقع با امپراطوری روم وحدت سیاسی و اجتماعی داشت وضعیت زن بهتر از روم نبود ، آنان نیز زن را همچون بردگان می دانستند ، زن همچون کالایی خرید و فروش می شد و وجودشان را شیطانی می دانستند در" اسپارت" وقتی زن از اینکه فرزند پسر به دنیا آورد مأیوس میشدند او را به مرگ محکوم می کردند .
در قوانین یونان باستان پدری که پسر نداشت و دارای چندین دختر بود می توانست یکی از دختران خود را به ازدواج پسری درآورد و آن را به جای خود وارث خویش قرار دهد . زنان حق عقد قرارداد و خریدو فروش نداشتند زیرا آنان فاقد شایستگی قانونی بودند .
زن در عربستان:
در جامعه ی عربستان پیش از اسلام ، عفت و پاکدامنی وجود نداشت ، آنجا که هر روابط جنبی را مجاز می دانستند نه فقط مردان همسردار به عفت پایبند نبودند زنان شوهردار نیز به رعایت عفت بی توجه بودند .
قتل زن در صورت نافرمانی کاری عادی بود و زنده به گور شدن زن تنها پاسخ شکایت او بود . مالکیت زن گاه بین چندین مرد تقسیم می شد و یا از یکی به یکی دیگر انتقال می یافت . زن نه تنها نسبت به چیزی مالکیت نداشت بلکه بر جسم و جان خود نیز مالک نبود به طوری که او را گاه به عنوان پاداش و یا خراج و باج و یا اجاره به دیگری واگذار می کردند .
در صورت مرگ پدر نیز فرزندان مجاز بودند با نامادری خود ازدواج کنند و یا با جلوگیری از ازدواج مجدد وی او را در خانه زندانی کنند تا پس از مرگ زن وارث اموال او شوند .در برخی از قبایل غرب از جمله بنی اسد و بنی تمیم زنده به گور کردن دختران رایج بود چرا که آنها از داشتن دختر عار داشتند چون دختر توانایی جنگیدن برای قبایل را نداشت و اگر به دست دشمن اسیر می شد موجب سرافکندگی قبیله بود و یا به گفته قرآن از ترس فقر به این کار دست می زدند .
البته رسم کشتن دختران عمومی نبود یکی از زشت ترین رفتارها نسبت به زن در جامعه ی عرب این بود که به هنگام قحطی گوشت زن را مورد استفاده قرار می دادند . وضعیت زن در دیگر کشورها و مناطق جهان از جمله هندوستان، چین، روسیه، ژاپن و آفریقا نیز از این اسف بارتر بوده است .
مقام و شخصیت زن قبل از اسلام در مقایسه با مقام و شخصیت زن از دیدگاه قرآن و اسلام بسیار حائز اهمیت و دارای جایگاه بلند مرتبه ای می باشد .
برای مقایسه جایگاه زن در اسلام قبل از هر چیز باید به سراغ آیات قرآن کریم رفت که دربسیاری از آیات آن انسان را مخاطب خود قرار داده است و سخن از خلقت انسان به بیان آورده است و هردو را انسان می داند نه اینکه مرد نسبت به زن برتری داشته باشد .
در آیات فطرت نیز فطرت الهی میان زن و مرد مشترک است قرآن هدف از خلقت انسان " زن و مرد" را مقام عبودیت می داند . بندگی کردن برای خداوند مهم است .
پس از بیان این نکته که در قرآن زن و مرد را یکسان می داند مهمترین مطلب در بیان ارزشمندی یکسان زن و مرد از منظر قرآن این خطاب است ." همانا گرامی ترین و ارزشمندترین شما نزد خداوند با تقواترین و پرهیزکارترین شماست ".
این سخن به روشنی تنها عامل ارزشمندی در پیشگاه خداوند را ارزش های ادیان اخلاقی و معنوی می شمرد و نقش هر عامل دیگری را نفی می کند و به عبارت دیگر عواملی همچون نژاد ، رنگ، زبان ، ملیت و قومیت، ثروت، قدرت و نیز جنسیت یعنی زنانگی و مردانگی نقشی در جایگاه ارزشی زن در دستگاه الهی ندارد .
بنابراین صرف زن یا مرد بودن نقشی در ارزشمندی انسان ندارد آنچه انسان را اندیشمند می کند ارزش انسانی و الهی است از این رو چنانچه از برخی از روایات و احکام اسلامی ، این تصور به ذهن برخی خطور کند که مرد موجودی برتر است این آیه به صراحت چنین برداشتی را به شدت نفی کرده و تساوی ارزشی زن و مرد را با قوت اعلام کرده است .
وجود زنان ارزشمندی همچون حضرت فاطمه زهرا (س) و حضرت خدیجه و حضرت مریم و دیگر زنان بزرگ تاریخ نشان می دهد که در آفرینش الهی زنان نیز هم چون مردان به عالی ترین مراتب انسانی دست می یابند و زن و مرد در سیر تعالی و تقرب برتری جنسیتی ندارند .
هر زنی در جامعه ی امروزی اگر بخواهد به مقام و منزلتی همچون فاطمه زهرا (س) دست یابد فقط به اراده ی خود بستگی دارد و لاغیر، طبق آنچه در مورد زنان در گذشته و در ملل مختلف ایراد شد به این نکته می رسیم که زن به حفظ کرامت انسانی خود در دنیای امروز به بالاترین درجات نزد خداوند تبارک و تعالی خواهد رسید.
سایت آفتاب دل
