6 راهکار برای عبور از بحران کم آبی
دکترعلی قنبری
استاد دانشگاه تربیت مدرس
به علت کاهش بارندگی‌ها در سال‌های اخیر، بسیاری از شهرهای ایران با بحران کم آبی روبه‌رو شده‌اند. بنابراین قرار گرفتن در چنین موقعیتی می‌طلبد که تمام بخش‌ها در جهت کنترل مصرف آب
اقدام کنند.
برخی‌ها عنوان می‌کنند سهم مصرف آب مردم بسیار کم است لذا سایر حوزه‌ها باید اصلاحاتی را در مصرف خود آغاز کنند. اما در این میان نباید از سهم مصرف بخش خانگی هم غافل بود، چراکه مردم آب تصفیه شده‌ای مصرف می‌کنند که دولت بابت آن هزینه سنگینی پرداخت می‌کند.از سویی هر چقدر میزان مصرف آب شهری کاهش پیدا کند از بحران ایجاد شده کاسته خواهد شد.
متأسفانه با وجود اطلاع رسانی‌های صورت گرفته هنوز آب شرب برای آبیاری باغ‌ها، باغچه‌ها، شست‌و شوی ماشین و سایر مصارف غیر معمول استفاده می‌شود. به نظر می‌رسد هنوز مردم بحران آب را جدی نگرفته‌اند و تصور می‌کنند که دولت در این زمینه اغراق‌آمیز صحبت می‌کند. اما آمارها نشان می‌دهد وضعیت ذخایر آبی خوب نیست و اگر این رویه تغییر نکند احتمال جیره‌بندی آب وجود دارد. حوزه کشاورزی سردمدار مصرف آب است و از آنجا که آبیاری در این بخش به صورت سنتی انجام می‌شود 85 درصد مصرف آب در این بخش اتفاق می‌افتد.اگر کشاورزی ما براساس روش‌های نوین آبیاری و به صورت آبیاری قطره‌ای و بارانی بود بحران آب این گونه کشور را گرفتار نمی‌کرد.در این روش‌ها از میزان مصرف آب کاسته می‌شود و خشکسالی دامنگیر کشور نمی‌شد. نزدیک به 70 درصد محصولات کشاورزی کشورمان از طریق دیم (دیم‌کاری یا کشت دیمی نوعی کشاورزی مخصوص مناطق خشک است که در آن تنها بارش‌های آسمانی تأمین‌کننده آب مورد نیاز کشتزارها و زمین کشاورزی)است لذا تا زمانی که این امر اصلاح نشود نمی‌توان مصرف آب را مدیریت کرد.
برخی هم گلایه می‌کنند که کاشت گندم با هدف خودکفایی یکی از عوامل ایجاد بحران آب است.گندم یک کالای استراتژیک برای کشور محسوب می‌شود براین اساس حرکت دولت به سمت خودکفایی گندم کار اشتباهی نبود اما می‌توانست در مناطقی انجام شود که از نظر موقعیت شرایط بهتری داشت.البته در شرایطی که میزان بارش طی سال جاری کاهش یافت میزان تولید گندم به 8 میلیون تن رسید. بدین ترتیب کاشت گندم باعث کمبود آب در کشور نشده است.یکی دیگراز معضلات آب نشت و کهنگی شبکه انتقال و توزیع آب کشور است. بعضاً دیده شده به علت تعویض دیر هنگام لوله‌ها بخش قابل توجهی از آب شرب از دست رفته است.به هر ترتیب برای اینکه بتوان از شرایط به‌وجود آمده فاصله گرفت و به مرحله جیره‌بندی آب نرسید باید چند کار انجام شود. اولین نکته آموزش کشاورزان و مردم است. برخی‌ها به علت آگاهی نداشتن در زمره مصرف کنندگان بالای آب قرار گرفتند. دومین موضوع استفاده از شیوه‌های علمی است که اگر می‌خواهیم سرمایه بین نسلی بدرستی هدایت شود باید شیوه‌های نوین را در مصرف آب اجرایی کرد. سومین نکته کمک‌های فنی و مالی دولت است. کشاورزان از نظر مالی توان به‌کارگیری شیوه‌های جدید آبیاری را ندارند.در این راستا دولت باید یارانه‌هایی در نظر گیرد، حتی می‌تواند آبیاری قطره‌ای را برای کشاورزان اجرایی کند تا از این طریق از میزان مصرف آب کاسته شود و سفره‌های زیرزمینی هم آسیب نبینند.چهارمین نکته حذف محصولات کشاورزی است که میزان مصرف آب آن بالا است. در گام اول می‌توان تولید محصولات کشاورزی در مناطقی را که با کمبودآب روبه‌رو شده‌اند متوقف کرد و جای آن محصول دیگر کاشت.در محصولات کشاورزی هم که مزیت تولید نداریم و آن محصول جزو پر مصرف‌های آب است می‌توان تمهیداتی را در نظر گرفت و باسیاست‌های تشویقی و معرفی سایر محصولات کشاورزی به کشاورزانی که مصرف آب آنها کم است مشکلات این بخش را حل کرد.نکته پنجم آنکه تمام دستگاه‌ها باید برای کنترل مصرف آب و استفاده از شیوه‌های جدید همراهی کنند.مدیریت مصرف آب در بخش‌های مختلف تنها با نظارت وزارتخانه‌های نیرو و کشاورزی نیست، هر بخشی به نوبه خود سهیم است.نکته پایانی اصلاح شبکه آب است.به علت فرسودگی شبکه آبرسانی هدر رفت آب در این بخش زیاد است.
