به جنگ ترک تحصیل دانش آموزان برویم
هر سال تعداد زیادی از دانش‌آموزان ترک تحصیل می‌کنند. در واقع علل متعددی سبب ترک تحصیل دانش‌آموزان یا موفق نبودن در تحصیل آنان می‌شود که با شناخت این علل می‌توان از این امر جلوگیری کرد. بنابراین بررسی دلایل ترک تحصیل می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. در واقع معمولاً مشکلات طی سال‌ها روی هم انباشته می‌شود و پس از گذشت سال‌ها به ترک تحصیل می‌انجامد. شرایط خاصی که موجب ترک تحصیل می‌شود، ممکن است جزئی و شامل مواردی نظیر سوء‌تفاهم با معلم، اقدامی انضباطی یا بروز مشکلات در روابط با دانش‌آموزان دیگر باشد. در بسیاری موارد، زنجیره کاملی از رویدادهای قبلی مانند ناسازگاری یا انزوای اجتماعی، مشکلات خانوادگی، مشکلات رفتاری در مدرسه، مردود شدن یا نمرات ضعیف، به ترک تحصیل می‌انجامد. در ایران طبق آمارهای اخیر، بیش از یک چهارم دانش‌آموزان سالانه ترک تحصیل می‌کنند. بنابراین باید ریشه این مشکل را پیدا کرد و راه‌هایی را برای برطرف کردن آن یافت.
در واقع باید گفت خانواده تأثیر بسیاری بر موفقیت تحصیلی یا موفق نبودن در تحصیل دانش‌آموزان دارد. دانش‌آموزان موفق می‌گویند والدین آنان مهربان و قابل اعتماد هستند، آنان اقتدار‌گرا هستند ولی از روش‌های انضباطی معتدل‌تری استفاده می‌کنند و تشویق‌کننده هستند. هر چه محیطی که والدین مهیا می‌کنند گرمتر، پذیراتر و حمایت‌کننده‌تر باشد، سپر محکم‌تری در برابر تجارب استرس‌زا در مدرسه خواهد بود. دانش‌آموزان دارای محیط‌های خانوادگی ناآرام در مقایسه با دانش‌آموزانی که دارای خانواده‌های آرام و بی‌کشمکش هستند، بیشتر به پیشرفت نکردن در تحصیل گرفتار می‌شوند. همچنین بر اساس تحقیقات انجام شده، تعداد دانش‌آموزانی که والدین آنها طلاق گرفته‌اند بیشتر امکان دارد ترک تحصیل کنند.
عامل دیگری که سبب ترک تحصیل می‌شود، مشکلات اقتصادی است. فشارهای مالی در خانواده یا هزینه سنگین مدارس سبب ترک تحصیل در دانش‌آموزان می‌شود. همچنین برخی خانواده‌ها ترجیح می‌دهند کودکانشان به جای مدرسه در تأمین مایحتاج خانه کمک خرجشان باشند. طبق گزارش سازمان بین‌المللی کار، تعداد کودکانی که در جهان، کار می‌کنند حدود 250 میلیون نفر در سنین بین 5 تا 14 سال است که 120 میلیون نفر آنها تمام وقت کار می‌کنند و دو سوم آنها در بخش کشاورزی فعالیت دارند. کودکان کشورهای در حال توسعه یک‌سوم نیروی کار در بخش کشاورزی را تشکیل می‌دهند. در کشورهای عربی نیز 10 میلیون کودک کار می‌کنند. طبق آمارها، 140 میلیون کودک از آموزش ابتدایی محروم هستند که 13 درصد آنها در کشورهای در حال توسعه هستند که 56 درصد آنان را دختران تشکیل می‌دهند. همچنین 130 میلیون کودک نیز به علت کار کردن از درس خواندن به طور دائم خودداری می‌کنند.
نبودن امکانات آموزشی و دسترسی نداشتن به فضای آموزشی مناسب نیز از دیگر موانع ادامه تحصیل کودکان و نوجوانان است، بخصوص این امر در بسیاری از روستاها صدق می‌کند. علت بعدی ترک تحصیل را می‌توان تمایل به استقلال مالی دانست. همچنین دانش‌آموزانی که به ناسازگاری اجتماعی مبتلا هستند، بیشتر به ترک تحصیل تمایل دارند. بهره هوشی پایین یا عقب‌ماندگی ذهنی، نمرات پایین یا مردود شدن، شکست تحصیلی، عقب ماندگی یا تکرار پایه، توانایی خواندن ضعیف، نداشتن انگیزه کافی برای درس خواندن از عوامل دیگر ترک تحصیل محسوب می‌شود. همچنین انتقال به مدرسه جدید ممکن است سبب شکست تحصیلی و ترک تحصیل شود. عامل دیگری که می‌تواند باعث ترک تحصیل دانش‌آموزان شود این است که از مدرسه اخراج یا تعلیق موقت شوند و دانش‌آموز تصمیم بگیرد که دیگر به مدرسه بازنگردد. دانش‌آموزانی که مدرسه گریز هستند، اغلب توانایی علمی و پیشرفت تحصیلی کمتری دارند. همچنین باید گفت افرادی که ترک تحصیل می‌کنند در قیاس با کسانی که ترک تحصیل نمی‌کنند نارسی هیجانی بیشتر و سازگاری کمتر دارند که شامل ناپایداری هیجانی، ترس و اضطراب مفرط، احساس حقارت، کمی عزت نفس، احساس خشم و منفی‌گرایی و از خود بیگانگی است. آنچه اغلب تنبلی توصیف می‌شود ممکن است در واقع نوعی احساس خشم به والدین مجازات‌کننده، رفتار غیرمنصفانه در مدرسه یا طرد اجتماعی باشد. پنج صفت که در دانش‌آموزان ناموفق شایع تشخیص داده شده عبارت است از حمایت افراطی، بی‌حوصلگی، اضطراب، حقارت و منفی‌گرایی. عامل دیگر ترک تحصیل استرس است. استرس سبب بروز اضطراب، افسردگی و احساس از دست دادن کنترل می‌شود. کاهش اعتماد به نفس که در کلاس درس به شکل توجه ناکافی به تکالیف یا مهارت‌های اجتماعی نابسنده و نیز رعایت نکردن مقررات بروز پیدا می‌کند، از نشانه‌های استرس است. واکنش پسران بیشتر به شکل پرخاشگرانه بوده اما دختران بیشتر حالت کناره‌جویی پیدا می‌کنند. از عوامل دیگر می‌توان به وضعیت اجتماعی اقتصادی پایین که با ترک تحصیل زودرس ارتباط دارد
اشاره کرد.
مثلاً الگوهای نقش ارائه شده توسط والدین ممکن است راهبری‌کننده نوجوان به سوی اتمام تحصیلات نباشد، همچنین گاه معلمان نسبت به دانش‌آموزان دارای وضعیت اجتماعی اقتصادی پایین‌تر رفتار بدتری دارند، بنابراین این دانش‌آموزان کمتر به ادامه تحصیل ترغیب می‌شوند. درباره عامل بعدی باید گفت تعداد ترک تحصیل‌کنندگان در دانش‌آموزان گروه‌های اقلیت بالاتر است. سوگیری ارزشی و نیز شرایط زیست خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی آنان به گونه‌ای است که به ادامه تحصیل منجر نمی‌شود. همچنین باید گفت هنوز هم دختران در قیاس با پسران به اتمام تحصیلات کمتر ترغیب می‌شوند. ازدواج و بارداری از رایج‌ترین دلایل ترک تحصیل دختران است. همچنین ترک تحصیل در دختران ممکن است به علت دور بودن مدرسه از محل زندگی یا نامناسب بودن محیط آموزشی بخصوص در مناطق محروم باشد.
نوشته شده توسط شیرین کسرایی کارشناس روانشناسی
