مفهوم وساختار پارلمان
پارلمان را قلب تپندهء دموکراسی گفته اند که یکی از پایه های سه گانهءدولت را تشکیل می دهد. این امر به اندازه یی مهم است که می توان ماهیت دولت ها را بر بنیادچگونه گی انتخابات و چگونه گی پارلمان آنها شناخت.
یک نظام غیر دموکراتیک و غیر مومن به اصول دموکراسی هیچوقت اجازه نمی دهد که یک پارلمان دموکراتیک که بتواند به گونهء واقعی از مردم نماینده گی کند به وجود آید.
از همین جا می توان گفت که پارلمان ویژهء نظام های دموکراتیک نیست؛ بلکه پارلمان ها در نظام های غیردموکراتیک و استبدادی نیز وجود دارند.
اما مشروعیت چنین پارلمانهایی همواره زیر پرسش است . برای آن که پارلمان مشروعیت خود را مستقیماً از اراده و رای مردم به دست می آورد.
در صورتی که دولت ها با مداخلهء خود مانع راه یابی شخصیت های مورد علاقه و اعتماد مردم به پارلمان می شوند. در این صورت اراده و رای مردم اهمیت خود را از دست می دهد . در جهت دیگر چنین دولت هایی به جای شخصیت های مورد اعتماد مردم ، گماشته گان خود را به پارلمان می فرستند.
زمانی هم که انتخابات هییت رهبری پارلمان و تعیین کمیسیون های تخصصی در آن آغاز می شود، در این جا دیگر مردم نقش مستقیم ندارند و دولت می تواند با استفاده از گماشته گان خویش وضعیت را به نفع خود تغییر دهد.
بناً چگونه گی انتخابات و موضعگیری دولت در انتخابات یک امر بسیارمهم و حیاتی است.هدف از موجودیت ناظران ملی و بین المللی نیز همین است تا اندازهء ممکن از تقلب و مداخله ء دولت در انتخابات جلوگیری گردد.
سیر تاریخی پارلمانها چه در افغانستان و چه در کشور های دیگر شاهد مداخله ء دولت و دیگر منابع قدرت در انتخابات بوده است.پارلمان را در ادبیات سیاسی به نام خانهء مردم می گویند . این امر به این مفهوم است که مردم اراده ء خود را با آگاهی ، رضایت و آزادی به کسی داده و از او می خواهند تا اراده ء آنها را تمثیل کند.
حال زمانی که بر خلاف اراده ء مردم افراد وابسته به حکومت و گروهای مافیایی در اثر مداخله ء حکوکت و دیگر منابع قدرت به پارلمان راه می یابند در این صورت پارلمان مفهوم خود را از دست داده و به وسیله یی در دست نیروی اجراییه و گروه هایی مافیایی قرار می گیرد.
در پارلمان زمان نادر شاه در دوره های پارلمانی محمد هاشم خان در هفده سال نخستین پادشاهی ظاهر شاه ، در پارلمان دوره ء هشتم شاه محمود خان و در دوره سیزدهم دههء دموکراسی، درپارلمان دوران داکتر نحیب می توان مواردی زیادی را ذکر کرد که دولت افراد مورد نظر خود را از شهر کابل و شهر های دیگر انتخاب کرده و به نام نمایندهء مردم به پارلمان فرستاده و بدینگونه مانع راه یابی نماینده گان مردم به پارلمان گردیدند. درپارلمان کنونی نیز شماری ازنماینده گان مردم به سبب مداخلهء دولت و به سبب موجودیت سایهء سنگین تفنگ و استبداد نتوانستند تا به پارلمان راه پیدا کنند. در مقابل شماری از عناصر وابسته به گروههای مافیایی به کرسی های پارلمان تکیه زدند.
تاریخ معاصر نشان می دهد که چنین پارلمان هایی نه خانهء مردم ؛ بلکه باری بر شانه ء مردم بوده اند.
پارلمان جایگاه بحث و تصمیمگری در پیوند به مسایل مهم سیاسی- اجتماعی و اقتصادی کشور است ؛ اما مسوولیت عمده و اساسی پارلمان تصویب قوانین است. چنین است که پارلمان را به نام قوهء قانونگزار نیز یاد کرده اند.
این که این قوانین چقدر به نفع مردم و یا حاکمیت است ، این امر وابسته به ماهیت پارلمان می باشد.برای آن که پارلمان های وابسه به قوه ء مجریه بیشتر از این که خدمتگزار مردم باشند ، خدمتگزار حاکمیت می باشند.
دریک کلام می توان گفت که پارلمان های وابسته پارلمان های مشروع نیستند. برای آن که اراده ء مردم را تمثیل نمی کنند.
همان گونه که پیش از این گفته شد پارلمانها همیشه به یک پیمانه دموکراتیک نبوده اند . چنان که میزان مشارکت مردم در انتخابات همواره یک سان نیست . در آغاز بخشی از جامعه بنا بر محدویت هایی اجتماعی ، سیاسی و فرهنگی که وجود داشت نمی توانستند در انتخابات اشتراک کنند. از این نقطه نظر همه گان از حق برابر مدنی برخوردار نبودند. بدون تردید پارلمانهای که در موجودیت چنین شرایطی پدید می آمد، نمی توانستند تبلورارادهءمردم باشند.
اما با گذشت زمان محدویت ها و قیود ها کاهش یافت و این امر میزان مشارکت مردم در انتخابات را بالا برد . برای آن که هرقدرکه شرایط بازدارنده در جهت سهمگیری و مشارکت مردم در انتخابات و پروسه های سیاسی – اجتماعی از میان برداشته شود به همان اندازه پارلمان بیشتر کیفیت دموکراتیک تری پیدا می کند.
برای این که در این حالت شمار بیشتری مردم در انتخابات اشتراک می کنند و به نماینده ء دلخواه و قابل اعتماد خود رای می دهند. ادامه مطلب...
